Əməliyyatlarda xəstə təhlükəsizliyi üçün böyük irəliləyiş hesab edilən anesteziyanın avtomatlaşdırılmış sistemlərə keçid, əllə aparılan üsullardan uzaqlaşmağı nəzərdə tutur. Köhnə avadanlıqlar analoq tənzimləmələrinə və həkimlərin şəxsi təcrübəsinə güvənirdi ki, bu da tez-tez dərman dozalarında səhvlərə və qan təzyiqinin sabitsizliyinə səbəb olurdu. Bu günün intellektual infuziya nasosları bədəndə dərmanın yayılmasını izləyən real vaxt rejimində işləyən modellərlə birlikdə işləyir və dərman dozalarını optimal səviyyədə saxlayır. Ponemon tərəfindən 2023-cü ildə dərc edilmiş tədqiqata görə, bu sistemlər anesteziya dərinliyi ilə bağlı problemləri təxminən 37% azaldıb. Bu praktikada nə deməkdir? Anestezioloqlar davamlı kiçik tənzimləmələr etməyə daha az, mütəxəssisliyinin əhəmiyyətli olduğu mürəkkəb hallara diqqət yetirməyə isə daha çox vaxt sərf edirlər.
Üç innovasiya müasir anesteziya maşınlarını müəyyən edir:
Bu inkişaflar, əməliyyat öncəsi səviyyədən yalnız 10% daxilində arterial təzyiqi saxlayarkən avtomatik olaraq anesteziyanın dərinliyini tənzimləyən FDA tərəfindən təsdiqlənmiş sistemlərlə nəticələndi.
Müasir cihazlar indi xəstəxana EMR-ləri və əməliyyat otağı telemetriya sistemləri ilə əlaqə qurur və birləşmiş təhlükəsizlik şəbəkələri yaradır. Məsələn, 2023-cü ildə aparılan çoxmərkəzli sınaqda patoloji vital simptomlar üzrə avtomatik xəbərdarlıqlar kritik hadisələri 41% azaltdı. Bu uyğunluq yüksək riskli xəstələr üçün məlumatla idarə edilən protokolları dəstəkləyir, lakin institutların 29%-i hələ də köhnə sistemlərin uyğunluğu ilə bağlı problemlər yaşayır.
Qapalı dövrlü anesteziya sistemləri dəqiq tibb sahəsində yanaşmada böyük dəyişikliklərə səbəb olur. Bu sistemlər EEG göstəriciləri, qan təzyiqi monitorları və nəfəs alım sensorları kimi davamlı geri əlaqələr əsasında dərman dozalarını real vaxtda tənzimləyir. Ənənəvi açıq dövrlü üsullar tibbi personalın daimi şəkildə müdaxiləsini tələb edir, lakin ağıllı qapalı dövrlü platformalar propofol kimi dərman preparatlarını avtomatik olaraq xəstənin sedasiya səviyyəsinin optimal həddində saxlanması üçün tənzimləyə bilir və bu, çox artıq sedasiyaya yol vermədən mümkün olur. 2024-cü ildən olan son araşdırmalar göstərir ki, xəstəxanalar bu avtomatlaşdırılmış sistemlərə keçdikdə, müayinə zamanı qan təzyiqinin sabitsizliyi ilə bağlı problemlər təxminən 40% azalır. Bu texnologiyanı fərqləndirən şey, hər bir xəstəyə real vaxtda fərdi reaksiya verə bilməsidir və bu, əl ilə tənzimləmədə çox çətin əldə edilə bilən bir imkanıdır.
| Xüsusiyyət | Açıq Dövr Sistemlər | Qapalı Dövr Sistemlər |
|---|---|---|
| Geri Əlaqə Mexanizmi | Yoxdur — əvvəlcədən proqramlaşdırılmış dərman təchizi | Fizioloji məlumatlarla real vaxtda tənzimləmə |
| Dərmanın dozasının təyini | Əl ilə müdaxilə tələb olunur | MPC/RLC alqoritmləri istifadə edərək avtomatlaşdırılmış |
| Hemodinamik sabitlik | operasiya dövründə hipotoniyanın 58% rast gəlməsi | hipotoniya hallarında 37% azalma (Springer 2024) |
| Kognitiv bərpa | anesteziyadan sonra 12,4 dəqiqə | anesteziyadan sonra 8,2 dəqiqə |
Stroke həcmi dəyişkənliyi (SVV) monitorinqini vazopressor avtomatlaşdırılması ilə birləşdirərək, qapalı dövrlü sistemlər açıq dövrlü yanaşmalara nisbətən arterial təzyiqin hədəf aralığında saxlanılmasında 92% effektivlik əldə edir, bu da çoxsaylı müəssisələrdə 15.000 təciliyyat üzrə keçirilmiş sınaqlarda göstərilmişdir. Bu dəqiqlik postoperativ böyrək zədələnməsi riskini 29%, ürək komplikasiyalarını isə 18% azaldır.
Qapalı dövrlü anesteziya cihazları kritik hadisələrin baş vermə tezliyini 33% azaltdığı halda, xəstahanelərin 62%-i əsas iş axın aləti kimi hələ də açıq dövrlü sistemlərdən istifadə edir. Bu fərq müxtəlif prioritetlərdən irəli gəlir — cərrahların 78%-i hemodinamik sabitliyə üstünlük verir, lakin anesteziya komandalarının 54%-i tamamilə avtonom sistemlərdən narahatlıq hiss edir və növbəti nəsil platformalarda hibrid idarəetmə interfeyslərinin tələb olunduğunu göstərir.
Bispektral indeks, ümumiyyətlə BIS monitorinqi kimi tanınır və müasir avtomatlaşdırılmış anesteziya sistemlərində vacib rol oynayır. Bu, həkimlərə EEG maşınının beyin dalğaları göstəricilərinə əsaslanaraq xəstənin anesteziya dərinliyini qiymətləndirərkən işlədilə biləcək konkret bir rəqəm verir. BIS balı 0 ilə 100 arasında dəyişir və daha aşağı rəqəmlər daha dərin sedasiyanı göstərir. Əksər cərrahlar əməliyyat zamanı xəstələrin 40-dan 60-a qədər aralıqda saxlanmasını məqsəd tuturlar. Sonuncu tədqiqatlar göstərir ki, EEG verilənlərində nümunə entropiyasına baxmaqla bu dərinlik ölçüləri tezlik spektrlərini təhlil edən köhnə metodlardan təxminən 23 faiz daha dəqiq olur. Bu texnologiya bağlı dövrlü sistemlərə daxil edildikdə anesteziya maşını propofol və ya sevofluran dozalarını avtomatik şəkildə tənzimləyə bilir. 2019-cu ildə Ponemon tərəfindən dərc edilmiş tədqiqata görə, bu avtomatlaşdırma əməliyyat zamanı xəstənin oyanma ehtimalını təxminən 82 faiz azaldır.
Bu günün inkişaf etmiş sistemləri gələn bu xam EEG siqnallarını oxumaq üçün süni intellektindən istifadə edir və təcrübəli həkimlərin belə nəzərə ala bilməyəcəyi kiçik nümunələri aşkarlayır. Bu ağıllı sistemlər adaptiv neyro-təbii alqoritmlər işlədir və hər bir saniyədə təxminən 256 məlumat nöqtəsini emal edir. Bunun əsl faydası, qan təzyiqində hər hansı görünən dəyişiklik olmazdan əvvəl qan damarlarının necə reaksiya verəcəyini proqnozlaşdırabiləcəyindən ibarətdir. Bu irəlibaxım sayəsində müasir anesteziya avadanlıqları dərman dozalarını əvvəlcədən tənzimləyə bilir və bəsit beyin əməliyyatları boyu beyin qan təzyiqini sabit saxlayır. Məqsəd cərrahi komandanın optimal xəstə təhlükəsizliyi üçün təyin etdiyi hər hansı hədəf səviyyəsindən yuxarıda və ya aşağıda yalnız 5 mmHg daxilində qalmaqdır.
Model proqnozlaşdırma nəzarəti (MPC) metodlarının gücləndirici öyrənmə ilə birləşdirilməsi daxili anesteziyanın tətbiq olunma üsulunu dəyişdirir. İnduksiya fazası zamanı propofolun verilməsi kontekstində MPC alqoritmləri ənənəvi PID idarəedicilərlə müqayisədə artıq dozaları təxminən 37% azaldır. Bu arada, gücləndirici öyrənmə yanaşmaları operasiyadan sonra ağrıların idarə edilməsi üçün lazım olan remifentanilin düzgün miqdarını tapmaqda daha yaxşılaşır və həddən artıq istifadənin qarşısını alır. Bu sistemlərin fərqlənən xüsusiyyəti onlardır ki, bir anda onlardan çox fizioloji siqnalları izləyə bilirlər. Dərmanlara hər bir xəstənin unikal reaksiya şablonuna əsasən avtomatik olaraq uyğunlaşırlar. Keçən il JAMA-da dərc edilmiş çoxmərkəzli klinik tədqiqatlarda bu inkişaf etmiş sistemlərdən istifadə edən xəstələrin PACU bərpası sahəsində keçirdiyi müddətin təxminən bir saat on iki dəqiqə azaldığı göstərilmişdir. Xəstəxanalarda hər dəqiqənin qiymətli olduğu şəraitdə belə səmərəlilik böyük əhəmiyyət daşıyır.
Tətbiqdə BIS hələ də olduqca yaygındır, lakin ağrının reaksiya indeksi (NRI) və qan axınının dəyişkənliyi kimi göstəricilərlə birlikdə EEG məlumatlarının əlavə edilməsinə dəstək artır. Bəzi mütəxəssislər 2022-ci ildə NEJM jurnalında dərc olunmuş tədqiqata istinadən yalnız BIS-ə etimad etməyin əməliyyat zamanı təzyiqin azalmasının təxminən 18 faizini əhatə etdiyini qeyd edir. Bu, puls kontur analizinin kapnografiya göstəriciləri ilə birləşdirilməsini nəzərdə tutan yeni yanaşmalara səbəb olmuşdur. Burada danışdığımız əslində süni intellektlə işləyən ağıllı avtomatlaşdırılmış sistemlərdən istifadə etmək və bədən siqnallarının gözlənilmədən qarşılıqlı təsir etdiyi hallarda həkimlərin iştirakını saxlamaq arasında optimal balans tapmaqdır.
Müasir anesteziya maşınları indi bu İA imkanlarını birbaşa təhlükəsizlik arxitekturolarına daxil edir və cərrahi mərhələ keçidlərinə və xəstənin əlavə xəstəliklərinə millisaniyə gecikmə ilə reaksiya verən adaptiv protokollar yaradır. Bu texnoloji sinerji insanın kognitiv yükünü azaldır və eyni zamanda vital terapevtik hədləri saxlayır və perioperativ risk idarəetmədə paradigma dəyişikliyini təmsil edir.
Ən son anesteziya avadanlıqları son tidal karbon dioksid səviyyələrinə (EtCO2) baxan və ağciyərlərə daxil olan hava miqdarını və bunun nə qədər tez baş verməsini tənzimləyən ağıllı tənəffüs alqoritmləri ilə gəlir. Bu cür avtomatik ventilyasiya sistemi xəstələrin qan qazlarını təhlükəsiz hədd daxilində saxlayır və çox və ya az tənəffüs etmədən dolayı yaranan problemləri azaldır. 2020-ci ildə aparılan bir tədqiqat bu avtomatik oksigen idarəetmə sistemlərini araşdırmış və onların həkimlərin bütün tənzimləmələri özü apardığı hallara nisbətən xəstələri hədəf oksigen aralığında saxlama effektivliyini təxminən 32% artırdığını müəyyənləşdirmişdir. Bu da cərrahi əməliyyatlarda hər şeyin hamar gedib getməsini təmin etməkdə bu cür dərhal geri əlaqə konturlarının nə qədər qiymətli olduğunu göstərir.
EtCO₂-ə əsaslanan sistemlər laparoskopik və ya torakal cərrahiyyə zamanı tənəffüs tələblərinin sürətlə dəyişdiyi hallarda inspirator təzyiqi və nəfəs alınma-nəfəs verilmə nisbətini dinamik olaraq dəyişdirir. Bu sistemlər arterial qan qaz analizinin aparılmasına ehtiyacın 41%-ə qədər azaldır (Anesteziya & Analgeziya 2023), anestezioloqların daha yüksək səviyyəli klinik qərarlar qəbul etməsinə imkan yaradır.
SVV monitorinqi, tənəffüs ilə əlaqəli önyük dəyişiklikləri nəticəsində meydana gələn arteriyal dalğaforması dəyişikliklərini təhlil edərək dəqiq maye təyinatına imkan verir. Ağıllı anesteziya platformaları SVV protokollarını əhatə edir və çoxmərkəzli bir tədqiqata görə böyük abdominal cərrahiyyələrdə postoperativ komplikasiyaları 27% azaldır (Klinik Monitorinq Jurnalı 2023).
Müasir cihazlar müdaxilələri idarə etmək üçün 8-12 fizioloji parametrdən (ürək çıxışı, serebral oksimetriya və neyromuskulyar blokada daxil olmaqla) məlumat sintez edir. Bu multimodal yanaşma konvensional monitorinqə nisbətən hemodinamik qeyri-sabitliyin müddətini 19% qısaltır.
Bütün avtomatlaşdırılmış sistemlərin xüsusiyyətləri:
Bu tədbirlər klinikavın müstəqilliyini saxlayarkən insan səhvlərinə görə baş verən təhlükəli hadisələri 53% azaldır (Critical Care Medicine 2022). Bununla belə, anesteziya üzrə ixtisaslaşmış peşəkarların 68%-i hələ də yarı-avtomat rejimləri üstün tutur ki, bu da insan və maşın arasında tarazlaşmış əməkdaşlığın vacibliyini göstərir.
Ən son anesteziya maşınları indi dərman təchizatını çox daha dəqiq edən mürəkkəb idarəetmə sistemləri ilə təchiz olunur. PID kontrolleri xəstənin bədənində baş verənlərə əsasən dərman dozalarını davamlı tənzimləyərək işləyir. Eyni zamanda, MPC sistemləri mürəkkəb fizioloji modellərə əsaslanaraq xəstələrin növbəti reaksiyalarını proqnozlaşdırmaqla prosesi bir addım irəli aparır. Bəzi yeni sistemlər simulyasiya rejimində maşının əsasən təcrübədən öyrəndiyi gücləndirmə öyrənmə üsullarından belə istifadə edir. Keçən il yayımlanan və bu avtomatlaşdırılmış sistemlərin hamısını birləşdirən tədqiqata görə, bu sistemlər xəstələri doğru sedasiya səviyyəsində saxlamağa çalışan insanlar tərəfindən edilən səhvləri təxminən üçdə bir qədər azaldır. Bu, çünki anesteziyanın çoxu ilə azı arasındakı balansı düzgün tuta bilmək həyat və ölüm halları deməkdir.
| İdarəetmə Növü | İşləyirliyi | Klinik üstünlük |
|---|---|---|
| PID Kontrollerləri | Xəta korreksiyası vasitəsilə dərman infuziya sürətini tənzimləyir | Hemodinamik parametrləri sabitləşdirir |
| MPC Sistemləri | Xəstə modellərindən istifadə edərək dərman qarşılıqlı təsirlərini proqnozlaşdırır | Çoxlu dərman birləşmələrini optimallaşdırır |
| Gücləndirmə Öyrənməsi | Sınaq və səhv yolu ilə optimal dozalaşmanı öyrənir | Tipik olmayan xəstə metabolizmasına uyğunlaşır |
İnsan zəkası ilə işləyən müasir anesteziya aparatları, farmakokinetik məlumatların illərlə yığılmış verilənləri üzərində təlim keçmiş maşın öyrənməsi modellərindən istifadə edir. Bu inkişaf etmiş sistemlər cərrahiyyə başlamazdan əvvəl xəstənin yaşından, mövcud sağlamlıq vəziyyətindən və hətta genetik göstəricilərdən kimi müxtəlif amilləri nəzərə alır və propofol və ya sevofluran kimi dərmanlara reaksiyanın necə olacağına dair proqnoz verir. Yüksək riskli hesab edilən xəstələrlə işləyərkən bu proqnozlaşdırma alətləri ənənəvi dozalaşdırma üsulları ilə müqayisədə operasiyadan sonrakı konfuziyaya düşmə hallarını təxminən 22 faiz azaldır. Bu təkmilləşmə mürəkkəb cərrahiyyə prosedurları zamanı xəstə təhlükəsizliyi üçün vacib addımdır.
Anesteziya texnologiyası üçün növbəti addım nədir? Həkimlərin nəzarətində işləyən, lakin öz-özünə fəaliyyət göstərə bilən maşınları nəzərdə tuturuq. Bu yeni sistemlər beyin dalğaları, qan təzyiqi göstəriciləri və tənəffüs nümunələrindən gələn məlumatları eyni vaxtda birləşdirəcək. Daha sonra əməliyyat zamanı lazım olduğu qədər dərman dozalarını və ventilyasiya parametrlərini kiçik dəyişikliklərlə tənzimləyəcəklər. Hal-hazırda etika ilə bağlı da kifayət qədər müzakirə aparılır. İnsanlar bu süni intellekt sistemlərinin qərarlarını necə verdiyini bilmək istəyirlər. Xəstəxanaların əməliyyat zamanı gözlənilməz bir hadisə baş verdikdə maşının sadəcə proqramına uyğun hərəkət etməməsi, əksinə cərrahların təcrübəsinin kritik anlarda ən vacib hesab etdiyi şeylərə uyğun cavab verməsini təmin edəcək qaydalar yaratması lazımdır.
Əgər bu işbirliği, biznes işbirliyi və ya sənayə mübadiləsi olsun.
EN
Son Xəbərlər