CBCT-machines, wat staat voor Cone Beam Computed Tomography, maken die gedetailleerde driedimensionale beelden door tijdens de scan een kegelvormige röntgenbundel rond iemands hoofd te laten draaien. Het apparaat maakt daadwerkelijk tussen de 200 en 600 verschillende opnamen in slechts 10 tot 40 seconden. Wat er daarna gebeurt is ook bijzonder indrukwekkend. Deze individuele opnamen worden samengevoegd tot zogenaamde volumetrische datasets. De resolutie kan zeer fijn zijn, soms tot ongeveer 80 micron. Dit detailniveau stelt tandartsen in staat om dingen duidelijk te zien, zoals waar de wortels van de tanden zich bevinden, hoe de kaakbot eronder eruitziet, en zelfs om die lastige zenuwbanen die door het gebied lopen te volgen.
Cone-beam CT-systemen blootstellen patiënten aan ongeveer 85 tot 90 procent minder straling in vergelijking met standaard medische CT-scans. De cijfers spreken duidelijke taal: ongeveer 76 microsievert vergeleken met tussen de 600 en 1.000 microsievert per scan. Tegelijkertijd slagen deze CBCT-machines er nog steeds in beelden van botten te produceren die net zo gedetailleerd zijn als die van reguliere CT-scans. Toch is niet te ontkennen dat traditionele CT-scanners ook hun sterke punten hebben. Ze geven een veel betere contrastweergave van zachte weefsels, omdat ze gebruikmaken van krachtigere röntgenstralen en zijn uitgerust met betere detectoren. Wanneer artsen echt moeten zien wat er gaande is in de zachte weefsels van het hoofd- en halsgebied, is niets beter dan de klassieke CT-scanner wanneer details het belangrijkst zijn.
Cone beam computed tomografie (CBCT) is inmiddels een onmisbaar hulpmiddel geworden bij het opstellen van nauwkeurige driedimensionale chirurgische plannen voor onder meer kaakcorrecties of aangezichtsletsel. Regelmatige tweedimensionale beeldvorming volstaat namelijk niet langer, aangezien CBCT-scans gedetailleerde volumedata vastleggen met een resolutie van minder dan een millimeter. Dit laat artsen precies zien waar botten dicht zijn, zet bloedvaten in kaart en helpt hen te begrijpen hoe verschillende structuren zich tot elkaar verhouden, zodat ze tijdens operaties zenuwen kunnen vermijden. Uit recent onderzoek dat in 2023 werd gepubliceerd in Nature blijkt dat chirurgen die hun ingrepen plannen met behulp van deze technologie ongeveer 22 procent betere resultaten behalen bij het plaatsen van botdoorsneden in vergelijking met collega's die dit zonder ondersteuning doen. De mogelijkheid om op het scherm alvast de schroefbanen en metalen platen te bepalen voordat er daadwerkelijk wordt gesneden, bespaart tijd tijdens de operatie en leidt over het algemeen tot een betere herstel van de patiënt.
Cone-beam computertomografie kan die kleine breuken detecteren met een verplaatsing van minder dan 0,3 mm, evenals gezichtsasymmetrieën die panoramische röntgenfoto's vaak volledig over het hoofd zien. Wat deze technologie zo waardevol maakt, is dat slechts een snelle scan van twintig seconden artsen gedetailleerde beelden in meerdere vlakken oplevert. Ze krijgen duidelijke afbeeldingen van de jukbeenderen, kunnen controleren of de oogkasbodems intact zijn, en beoordelen hoe de kaakgewrichten correct uitgelijnd zijn. Deze details zijn erg belangrijk bij het plannen van reconstructie na ernstige letsel aan het middengezicht. Wat betreft stralingsexpositie, levert de meeste CBCT-scans ongeveer 76 microsievert op, wat overeenkomt met wat iemand natuurlijk zou absorberen in drie dagen tijdens een normaal leven. Deze relatief lage dosis betekent dat patiënten veilig controlescans kunnen ondergaan gedurende hun behandelingsverloop, zonder zich zorgen te maken over het opbouwen van gevaarlijke niveaus van straling op de lange termijn.
In 2024 behandelden artsen een jonge patiënt die was geboren met onvoldoende ontwikkelde onderkaakbotten. Ze gebruikten een speciale beeldvormingstechnologie, genaamd CBCT, om een op maat gemaakte bottransplantatie te maken uit de fibula. Door deze CT-scan gegevens te combineren met 3D-fotografietechnieken, konden chirurgen een reconstructieplaat vervaardigen die tot op een halve millimeter nauwkeurig was. Deze voorbereiding verkortte de operatietijd met bijna drie volledige uren in vergelijking met traditionele methoden. Na de ingreep toonden controlescans aan dat het nieuwe bot perfect in de kaak was geïntegreerd, met minder dan één millimeter verschuiving ten opzichte van de beoogde positie. Al deze indrukwekkende resultaten zouden niet mogelijk zijn geweest zonder de hulp van geavanceerde 3D-chirurgische navigatiesystemen tijdens de procedure.
CBCT-scans met hoge resolutie bieden uitzonderlijke beelden van de botachtige structuren van het kaakgewricht, waarbij de kleine details over de positie van de condylus en de hoeveelheid ruimte binnen het gewricht zichtbaar worden. Deze details zijn erg belangrijk bij het opsporen van aandoeningen zoals verplaatste schijfjes of tekenen van artritis. Onderzoek dat in 2025 werd gepubliceerd in Frontiers in Dental Medicine toonde ook iets indrukwekkends aan. De studie concludeerde dat CBCT beter presteert bij het segmenteren van botten in vergelijking met reguliere röntgenfoto's, met ongeveer 42% hogere nauwkeurigheid. Dat maakt deze scans bijzonder nuttig voor het onderzoeken van botveranderingen die zich over tijd voordoen bij mensen met langdurige kaakgewrichtsproblemen. De technologie heeft een isotrope voxelresolutie die varieert van 0,076 tot 0,4 mm, wat betekent dat het kleine erosies en botuitgroeiingen kan detecteren die vaak onopgemerkt blijven in standaard tweedimensionale beelden.
CBCT creëert doorgaans stilstaande beelden, maar nieuwere methoden houden in dat patiënten in meerdere posities worden gescand, zoals met de mond open en de mond dicht, om te beoordelen hoe gewrichten bewegen. Wanneer we deze driedimensionale reconstructies naast elkaar bekijken, wordt het mogelijk ongebruikelijke bewegingspatronen op te sporen en tekenen van slijtage te detecteren voordat ze serieuze problemen worden. Toch blijft dynamische MRI superieur wanneer het gaat om het bekijken van zachte weefsels, zoals de kleine schijf tussen de botten of de weefsels achter de schijf. De reden? CBCT toont zachte weefsels slecht door zijn beperkte vermogen om onderscheid te maken tussen verschillende weefseltypen, wat de diagnose in deze gebieden minder betrouwbaar maakt.
Een groot probleem doet zich voor wanneer tandartsen CBCT-scans aanvragen voor TMG-problemen bij patiënten die eigenlijk geen klachten hebben. Onderzoeken tonen aan dat ongeveer 38 procent van de mensen zonder klachten toch iets abnormaals vertoont op hun röntgenbeelden. Dit leidt tot echte problemen, omdat artsen aandoeningen kunnen diagnosticeren die in werkelijkheid geen last veroorzaken, indien zij uitsluitend op deze beelden vertrouwen. Volgens richtlijnen van de American Academy of Oral Medicine zou CBCT echt alleen gebruikt moeten worden wanneer standaardonderzoeken en conventionele beeldvorming er niet in slagen om uit te vinden wat er aan de hand is met het kaakgewricht van een patiënt. De meeste keren volstaan eenvoudigere tests prima, zonder iedereen bloot te stellen aan onnodige straling.
Cone beam CT-scans geven zeer gedetailleerde beelden van de neus en de sinussen, wat bijzonder nuttig is wanneer artsen structuren zoals het ostiomeatale complex moeten inbeelden of de ontwikkeling van de sphenoidale sinussen moeten beoordelen vóór een operatie. Onderzoek dat in 2020 werd gepubliceerd in Nature, stelde vast dat deze scans fijne details in de botstructuren van de sinussen kunnen detecteren zonder gebruik van intraveneuze contrastmiddelen. Dat maakt ze uitstekend geschikt om afwijkende kenmerken te ontdekken zoals concha bullosa of Haller-cellen die mogelijk aanhoudende sinusproblemen veroorzaken. Het nadeel? Bij het gebruik van lagere doseringen om de straling te beperken, worden de beelden van het neuskruid minder duidelijk weergegeven. Toch beschouwen de meeste klinici dit nadeel als aanvaardbaar gezien de voordelen van verminderde blootstelling voor de patiënt.
Artsen grijpen steeds vaker terug naar CBCT-scans bij de evaluatie van obstructieve slaapapneu (OSA). Deze scans helpen bij het bepalen van het luchtwegvolume en bij het opsporen van aandoeningen zoals een terugwijkende kaak of een vergrote zachte verhemelte die de luchtstroom kunnen blokkeren. De technologie maakt gedetailleerde 3D-beelden tijdens normale ademhaling mogelijk, waardoor artsen de kritieke vernauwingen in zowel het bovenste keelgebied als achter de neus kunnen beoordelen. Enkele veelbelovende ontwikkelingen hebben CBCT-beeldvorming gecombineerd met computertechnieken voor stromingsmodellering. Een studie die vorig jaar via Springer werd gepubliceerd, toonde aan hoe deze combinatie realistische simulaties van luchtstroom oplevert, vooral nuttig voor mensen met problemen zoals een afwijkend neustussenschot of gezwollen neusschelpen die de ademhaling belemmeren.
Tijdens een routinematige CBCT-scan voor tandimplantaten merkten artsen iets onverwachts op in de maxillaire sinus van een 38-jarige patiënt, en wel aan slechts één zijde. Bij nadere inspectie ontdekten ze wat bleek te zijn een mucocële retentiecyste. Deze soort cysten veroorzaken geen symptomen en komen volgens diverse studies bij 13 tot 25 procent van de volwassen bevolking voor. CBCT-beeldvorming is zeer geschikt om dergelijke botafwijkingen en cystevorming op te sporen. De meeste medische protocollen adviseren echter om een KNO-arts te betrekken als er sprake is van significante mucosaverdikking van meer dan 3 millimeter of als er poliepachtige veranderingen zichtbaar zijn. Deze samenwerkingsaanpak helpt ervoor te zorgen dat gevallen waarbij iemand ongediagnosticeerde sinusproblemen of zelfs mogelijke groeiingen heeft die aandacht vereisen, niet over het hoofd worden gezien.
Of het nu gaat om zakelijke samenwerking of branchewissel.
EN
Hot News