CBCT машиналары, яғни Конус Түріндегі Компьютерлік Томография деп аталатын құрылғылар, сканерлеу кезінде адамның басының айналасында конус пішінді рентген сәулесін айналдыра отырып, үш өлшемді кескіндерді жасайды. Бұл құрылғы шынында да жалпы 10-40 секунд ішінде 200-ден 600-ға дейінгі әртүрлі суреттерді түсіреді. Кейінгі процесте де таңғажайып нәрсе болады. Осы жеке суреттер көлемді деректер жинағы деп аталатын нәрсеге біріктіріледі. Бейненің анықтығы өте жоғары болуы мүмкін, кейде шамамен 80 микронға дейін. Бұл дәрежедегі егжей-тегжейлі анықтық дәрігерлерге тістің тамырының қай жерде орналасқанын, төменгі жақ сүйегінің қандай көрінетінін және аймақта өтетін қиын нерв жолдарын нақты көруге мүмкіндік береді.
Конустық сәуле қолданатын КТ жүйелері науқастарға стандартты медициналық КТ-сканерлерге қарағанда шамамен 85-90 пайызға аз сәулеленуге ұшыратады. Сандар да осыны айқын көрсетеді – бір сканерлеу үшін шамамен 76 микросиверт пен 600-1000 микросиверт аралығында. Осы уақытта CBCT машиналары әдеттегі КТ-дан шығатын бейнелермен бірдей дәлдікте сүйектердің бейнесін шығара береді. Алайда, дәстүрлі КТ-сканерлердің өзіндік артықшылықтары да бар екенін терістеуге болмайды. Олар одан әрі қуатты рентген сәулелерін қолданып, жақсырақ детекторлармен жабдықталғандықтан, жұмсақ ұлпалар үшін әлдеқайда жақсы контраст береді. Бас пен мойын аймағының жұмсақ ұлпаларында не болып жатқанын дәл анықтау қажет болған жағдайларда, ең мазмұнды деректерді дәстүрлі КТ-сканер береді.
Конус түріндегі сәуле шығару арқылы компьютерлік томография (CBCT) — жақтың орналасуындағы ақаулар мен бет зақымданулары сияқты емдеулердің дәл үш өлшемді хирургиялық жоспарын әзірлеу кезінде қазір қажетті құрал болып табылады. Регулярлы екі өлшемді бейнелеу қазір жеткіліксіз, себебі CBCT-сканерлеу миллиметрден кіші аймақта детальды көлемді деректерді жинауға мүмкіндік береді. Бұл дәрігерлерге сүйектердің тығыздығы қай жерде екенін, қан тамырларының орналасуын нақты көрсетеді және нервтерді зақымдамайтындай етіп, әртүрлі құрылымдардың бір-бірімен қатынасын көруге көмектеседі. 2023 жылы Nature журналында жарияланған соңғы зерттеулерге сәйкес, бұл технологияны пайдаланып жоспар құратын хирургтар жоспарсыз жұмыс істейтін әріптестеріне қарағанда сүйекке арналған кесімдерді орналастыруда шамамен 22 пайызға жақсырақ нәтиже көрсетеді. Нақты кесім жасалмай тұрып, экранда винт траекториялары мен метал пластинкалармен жұмыс істеу мүмкіндігі операция кезінде уақыт үнемдеуге және әдетте науқастың тезірек қалпына келуіне әкеледі.
Конус түріндегі сәулелі компьютерлік томография панорамалық рентген сәулесі толығымен назардан тыс қалдыратын, 0,3 мм-ден кем орын ауыстыруы бар сол сияқты ұсақ сынған жағдайларды анықтай алады. Бұл технологияның маңызы – тек қана 20 секундтық тез сканерлеу арқылы дәрігерлерге көптеген жазықтықтарда нақты көрініс алу мүмкіндігін береді. Олар сүйектің қызылшаларының, көз орбитасының табанының бүтіндігін, сондай-ақ жақ буындарының дұрыс орналасуын бағалай алады. Мұндай детальдар ауыр ортаңғы бет зақымданғаннан кейінгі қалпына келтіруді жоспарлағанда үлкен маңызға ие. Ал сәуле шығару деңгейіне келетін болсақ, CBCT-ның көбінесе сканерлеуі шамамен 76 микросиверт немесе адамның қалыпты өмірінде үш күн ішінде табиғи түрде сіңірген сәулесіне тең болады. Бұл салыстырмалы төмен доза пациенттердің емдеу курсы барысында қауіпті сәуле шығарудың жиналуын қорқынышсыз қосымша сканерлеулерден өтуіне мүмкіндік береді.
2024 жылы дәрігерлер төменгі жақ сүйектері нашар дамыған жас науқасты емдеді. Олар фибуладан дербес сүйек трансплантатын жасау үшін CBCT деп аталатын арнайы бейнелеу технологиясын қолданды. Бұл КТ-сканерлеу деректерін 3D фотосуретке түсіру әдістерімен үйлестіре отырып, хирургтер миллиметрдің жартысынан аспайтын дәлдікпен қалпына келтіру пластинасын жасай алды. Бұл дайындық дәстүрлі әдістерге қарағанда операция уақытын толық үш сағатқа қысқартты. Операциядан кейінгі сканерлеу нәтижелері жаңа сүйектің жаққа мүлтіксіз біріккенін және орнынан бір миллиметрден кем ығысуы болғанын көрсетті. Барлық осы тамаша нәтижелер процедура кезінде алдыңғы қатарлы 3D хирургиялық бағыттау жүйелерінің көмегінсіз мүмкін болмаған болар еді.
Жоғары сапалы CBCT сканерлеу висцералдың сүйек құрылымдарын ерекше көрсетеді, кондайлардың орналасуы мен буын ішіндегі кеңістіктің мөлшері туралы өте ұсақ детальдарды анықтайды. Осындай детальдар дискілердің орны ауысуы немесе артрит белгілері сияқты мәселелерді анықтау кезінде өте маңызды. 2025 жылы Frontiers in Dental Medicine журналында жарияланған зерттеу де қатты әсер қалдырды. Зерттеуде CBCT-ның әдеттегі рентгенге қарағанда шамамен 42% дәлірек сүйекті бөлшектейтіні айтылды. Бұл сканерлер ұзақ уақыт бойы висцералдың ұзақ мерзімді проблемалары бар адамдарда болатын сүйек өзгерістерін зерттеу үшін ерекше пайдалы болуын білдіреді. Технология изотроптық воксельдік ажырату қабілетіне ие, оның мәні 0,076-дан 0,4 мм-ге дейін жетеді, яғни стандартты екі өлшемді суреттерде жиі қалып қоюға бетер бозған өте ұсақ эрозиялар мен сүйек шығындыларын анықтай алады.
CBCT әдетте статикалық кескіндерді жасайды, бірақ жаңа әдістер суставтардың қозғалысын бағалау үшін аузы ашық және аузы жабық күйде пациенттерді сканерлеуді қамтиды. Бұл үш өлшемді реконструкцияларды бір-біріне қатар қойып қарағанда, қозғалыстың қалыпсыз үлгілерін анықтауға және мәселелер күрт сипатқа ие болмас бұрын тозу белгілерін ұстап алуға мүмкіндік береді. Алайда, сүйектердің арасындағы кішкентай дискі мен дискінің артындағы ұлпалар сияқты жұмсақ ұлпаларды зерттеу туралы сөз болғанда, динамикалық МРТ әлі де басымдықты сақтайды. Неліктен? CBCT әр түрлі ұлпа түрлерін ажырату қабілеті шектеулі болғандықтан, жұмсақ ұлпаларды жеткілікті дәл көрсетпейді, бұл осы аймақтарда диагностика сенімділігін төмендетеді.
Дәрігерлер симптомдары жоқ науқастарға ТМЖ-мен байланысты CBCT-түсірімдерін тағайындаған кезде үлкен мәселе туындайды. Зерттеулер симптомдары жоқ адамдардың шамамен 38 пайызының рентген суреттерінде әлі де қандай да бір аномалиялар байқалатынын көрсетеді. Бұл нақты қиындықтар туғызады, себебі дәрігерлер тек осы суреттерге сүйене отырып, шын мәнінде ешқандай қиындық тудырмайтын ауруларды диагностикалауы мүмкін. Американың ауыз қуысы медицинасы академиясының нұсқаулықтарына сәйкес, CBCT-ті тек қарапайым тексерулер мен стандартты визуализация әдістері науқастың жақ буынындағы мәселені анықтай алмаған жағдайда ғана қолдану керек. Көбінесе, қарапайым тестер радиацияға қосымша ұшыратпай-ақ жақсы нәтиже береді.
Конус-сәулелі КТ сканерлері мұрын мен шығанақ аймағын өте жақсы көрсетеді, ол дәрігерлерге хирургиялық емдеу алдында остиометаэналдық кешен немесе сфероидтық шығанақтардың дамуын зерттеу кезінде үлкен көмек береді. 2020 жылы Nature журналында жарияланған зерттеу нәтижесі бойынша, осындай сканерлер контрастық заттарды пайдаланбай-ақ шығанақ құрылымдарының сүйек бөліктеріндегі өте ұсақ детальдарды анықтай алады. Бұл тұрақты түрде шығанақ ауруларына әкеліп соғатын конха буллоза немесе Халлер клеткалары сияқты ерекше құрылымдарды анықтау үшін өте қолайлы. Алайда, сәуле шығаруды азайту мақсатында төменгі дозалық режимдерді қолданған кезде, сканерлер мұрын шеміршегін таза көрсетпейді. Дегенмен, көптеген мамандар науқастардың радиациялық әсерге ұшырауының азаюы секілді артықшылықтарды ескерсек, осы шектеуді қабылдау тиімді деп санайды.
Дәрігерлер бронхтардың тарылуын бағалау кезінде CBCT-сканерлерді барлау жиі қолдануда. Бұл сканерлер ауа өткізу жолының көлемін анықтауға және ауа ағынын бұғаттайтын, мысалы, ширақтың артқа ығысуы немесе жұмсақ таңдайдың үлкейуі сияқты мәселелерді анықтауға көмектеседі. Бұл технология адам тыныш ырғақпен тыныс алған кезде нақты 3D-суреттерді түсіреді, дәрігерлердің жоғарғы жұтқыншақ аймағы мен мұрын артындағы маңызды тар орындарды тексеруіне мүмкіндік береді. Кейбір жаңа жетістіктер CBCT бейнелеуін сұйықтық қозғалысының компьютерлік модельдеу әдістерімен үйлестірді. Өткен жылы Springer арқылы жарияланған зерттеу осы үйлесімнің қисық мұрын пернесі немесе тыныс алуға кедергі жасайтын ісінген турбиналар сияқты проблемалармен күресетін адамдар үшін ерекше пайдалы болатын нақтылы ауа ағынын моделдеуді қалай жасауға болатынын көрсетті.
Тіс имплантациясы кезінде жүргізілген рутиндық CBCT-сканерлеу барысында дәрігерлер 38 жастағы науқастың тек бір жақ бойынша жоғарғы шұңғымасында күтпеген құбылысты байқады. Нақтырақ қарағанда, ол сілекейлік қалта болып шықты. Әртүрлі зерттеулерге сәйкес, мұндай қалталар симптомдар тудырмайды және ересектердің 13-тен 25 пайызында кездеседі. CBCT-суретке түсіру сүйек аномалиялары мен қалта түзілуін анықтау үшін өте тиімді. Дегенмен, көптеген медициналық протоколдар 3 миллиметрден астам шырыштың қалыңдауы немесе полипке ұқсас өзгерістердің бар болуы жағдайында ЛОР-маманын тартуды ұсынады. Бұл жан-жақты тәсіл бізге диагностикаланбаған синуситтер немесе емдеу қажет ететін потенциалды ісіктер сияқты жағдайларды уақытылы анықтауға көмектеседі.
Қызықты жаңалықтарБизнес қоғамдылығы немесе салаттық ауыстың барлық жағдайларында.
EN
